Γιατί κάποιοι άνθρωποι που έχουν κακοποιηθεί είναι επιθετικοί ή αυτοκαταστροφικοί

Η παιδική κακοποίηση και οι τραυματικές εμπειρίες επιδρούν στον εγκέφαλο ενισχύοντας τόσο την επιθετικότητα όσο και την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο Science Advances περιγράφεται μια νευρική διαδρομή που συνδέει τον πόνο με τις καταστροφικές αντιδράσεις, εξηγώντας γιατί κάποιοι άνθρωποι που έχουν πληγωθεί επιτίθενται στους άλλους , ενώ άλλοι στρέφουν τον πόνο στον εαυτό τους.

Το μονοπάτι του «πόνου» στον εγκέφαλο

Όπως διαβάζουμε στο ZME Science, οι ερευνητές του Fralin Biomedical Research Institute στο Virginia Tech κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα τραυματικά γεγονότα στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορούν να αλλάξουν τη λειτουργία ενός βασικού νευρικού μονοπατιού που ενώνει τον θάλαμο και τον ιππόκαμπο. Η υπερδραστηριότητα καναλιών ασβεστίου σε έναν μικρό κόμβο του εγκεφάλου, γνωστό ως πυρήνα reuniens, φαίνεται να προκαλεί τόσο επιθετικές συμπεριφορές όσο και αυτοτραυματισμό αργότερα στη ζωή. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η επιθετικότητα και η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά μπορεί να φαίνονται διαφορετικές, αλλά μοιράζονται κοινές νευρικές βάσεις, καθώς πηγάζουν από τον τρόπο που ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τα σήματα πόνου.

Το μονοπάτι αυτό, γνωστό ως θαλαμο-ιπποκαμπικό κύκλωμα, λειτουργεί ως κέντρο ελέγχου για το πώς ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τον πόνο και τα συναισθήματα. Όταν συμβαίνουν τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία, οι νευρώνες γίνονται υπερευαίσθητοι λόγω αλλαγών στα L-type κανάλια ασβεστίου. Πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι η ενεργοποίηση αυτών των καναλιών προκαλεί διαφορετικές αντιδράσεις ανάλογα με τη δόση: σε χαμηλές δόσεις, τα ζώα γίνονταν επιθετικά προς άλλα ποντίκια, ενώ σε υψηλότερες στρέφονταν στον εαυτό τους, δαγκώνοντας τα πόδια και τους ώμους τους, ακόμη και αν υπήρχαν παιχνίδια για μάσημα διαθέσιμα. Και στις δύο περιπτώσεις υπήρχαν εμφανή σημάδια δυσφορίας, όπως σφιγμένα μάτια, ανασηκωμένα μουστάκια και κραυγές πόνου. Όταν χορηγήθηκαν παυσίπονα, οι αυτοτραυματισμοί σταμάτησαν.

Πώς διεξήχθησαν τα πειράματα

Η ομάδα των ερευνητών παρακολούθησε επίσης ποντίκια που είχαν βιώσει πρώιμο στρες, όπως αποχωρισμό από τη μητέρα τους. Ως ενήλικα, αυτά τα ζώα επιδείκνυαν ταχύτερες επιθετικές αντιδράσεις και μεγαλύτερη τάση αυτοτραυματισμού μετά από μικρά ερεθίσματα. Οι εγκεφαλικές τους σαρώσεις έδειξαν αυξημένη δραστηριότητα στον πυρήνα reuniens και υψηλά επίπεδα γονιδίου ασβεστίου Cacna1c, το οποίο συνδέεται με άγχος και διαταραχές διάθεσης στους ανθρώπους. Όταν οι ερευνητές μπλόκαραν αυτά τα κανάλια με το φάρμακο νικαρδιπίνη ή απενεργοποίησαν το ίδιο γονίδιο στον κόμβο, οι επιθετικές και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές μειώθηκαν σημαντικά.

Στην ουσία, τα ευρήματα δείχνουν ότι ο τραυματισμός αφήνει ένα «αποτύπωμα» στην ηλεκτρική λειτουργία του εγκεφάλου, ενώνοντας τον πόνο, τον φόβο και την παρόρμηση σε ένα ενιαίο κύκλωμα ανατροφοδότησης. Ο πυρήνας reuniens λειτουργεί ως κέντρο λήψης αποφάσεων για τα σήματα πόνου, με ένα τμήμα των νευρώνων να τροφοδοτεί την επιθετικότητα μέσω του υποθαλάμου και ένα άλλο να οδηγεί σε αυτοτραυματισμό μέσω της αμυγδαλής. Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί άτομα με ιστορικό παιδικών τραυμάτων συχνά εναλλάσσονται ανάμεσα σε επιθετικότητα και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.

Τα ευρήματα γεφυρώνουν ένα κενό ανάμεσα στην ψυχολογία και τη βιολογία, παρέχοντας ένα φυσικό «στίγμα» που ερμηνεύει τις συμπεριφορές αυτές. Αν και οι έρευνες συνεχίζονται σε ποντίκια, η αναγνώριση των καναλιών ασβεστίου ως πιθανών θεραπευτικών στόχων ανοίγει νέες κατευθύνσεις για φάρμακα.